Z pewnością nie tylko miłośników porcelany zachwycą porcelanowe cuda, które już teraz mogą obejrzeć w Sali Portretowej naszego muzeum. Jej wystrój od lat 80. XX w. w znacznej mierze kształtują przedmioty ofiarowane przez Annę Schlang – wnuczkę Ferdynanda Maissa, burmistrza Bochni w latach 1896-1918. Są to meble, obrazy i właśnie porcelana. Kilka lat temu Anna Schlang i jej małżonek Norbert Schlang, mieszkający w Wiedniu, ofiarowali muzeum dar wyjątkowy – piękną i wartościową kolekcję porcelany europejskiej, którą będziemy stopniowo udostępniać. Na razie przygotowaliśmy kilka gablot w Sali Portretowej. Niebawem planujemy rozwinięcie ekspozycji w naszej Galerii „Strych Muzealny” w formie dużej wystawy czasowej. Obejmie ona również inne przedmioty przekazane przez darczyńców – obrazy i przedmioty rzemiosła artystycznego . Jesteśmy przekonani, że po pierwsze zaskoczy Państwa zarówno artystyczna finezja i szlachetne piękno porcelany, jak i walory antykwaryczne wielu eksponatów. Niektóre to naprawdę europejska ekstraklasa. (JF)
Ciekawostką są cztery miśnieńskie rozbudowane porcelanowe figury, stanowiące serię Cztery kontynenty. Do kompletu należy Alegoria Europy ukazana jako postać kobiety (królowej) w stylizowanym stroju, siedząca na kamiennej ławce, w lewej dłoni trzymająca jabłko (globus) a w prawej berło, za postacią przedstawiony został koń, u jego stóp globus i paleta, zwój z zapisem nutowym, białe rzeźbiarskie popiersie kobiety, przybory do dokonywania pomiarów. Kolejna Alegoria Azji to postać kobiety w fantazyjnym stroju orientalnym, siedząca na leżącym wielbłądzie na okryciu o lambrekinowym wykroju, w lewej dłoni trzyma kadzielnicę (niestety brak łańcuszka) a w prawej berło, za postacią umieszczona jest okazała palma. Następna Alegoria Afryki to postać młodzieńca o czarnej skórze w fantazyjnym stroju, z barwnymi piórami, z okryciem głowy w formie głowy słonia, siedzi na leżącym lwie. Ostatnia Alegoria Ameryki jako postać kobiety skąpo odzianej w strój z barwnych piór, z pióropuszem na głowie z długimi czarnymi włosami, siedząca na krokodylu, w lewej ręce przytrzymuje róg pełen kwiatów, na prawej dłoni siedzi papuga.
Wszystkie cztery figury posiadają podstawę z plastycznymi nakładanymi kwiatami i listkami. Pierwsza miśnieńska grupa figur przedstawiających Europę, Azję, Afrykę i Amerykę pochodzi z czasów świetności Fabryki. Taki zespół alegorii służył do dekoracji stołu a zaprojektowany został na życzenie carycy Elżbiety I (1709-1762) jako dopełnienie wielkiego serwisu, zamówionego wcześniej. Projektantem był Johann Joachim Kaendler (Kändler) (1706-1775), niemiecki rzeźbiarz i dekorator porcelany na dworze Augusta Mocnego, kierownik działu rzeźby w manufakturze porcelany w Miśni, który przy wykonywaniu tej pracy inspirował się najprawdopodobniej rysunkami Gottfrieda Bernharda Göza (Goetza) (1708-1774) niemieckiego rokokowego malarza i rytownika (zob. Dorota Gabryś, Porcelana Miśnieńska w zbiorach Zamku Królewskiego na Wawelu, Kraków 2019, s. 353). Nad projektem pracowali także Johan Friedrich Eberlein (1695-1749), Peter Reinicke (1711-1768). Seria spotkała się z uznaniem współczesnych i jej realizacje znalazły się w kolekcjach innych władców i możnych osobistości szlacheckich.
Prezentowany w Muzeum zespół figur jest kolejną wersją popularnej serii, posiada pewne elementy różniące go od tej najstarszej, jest bardziej swobodny, o intensywnej kolorystyce a przede wszystkim nie jest tak finezyjny jak rzeźby Kaendlera. Warto jednak zapoznać się z młodszą realizacją pomysłu z około połowy XVIII wieku.
Dwa skrzyżowane miecze i kropka między głowniami, namalowane kobaltem, tuż nad ornamentem podstawy, sygnują ten obiekt jako wyrób miśnieński (MEISSEN) i datują na czas powstania od 1924 roku. Jest to przedstawienie figuralne o wysokości około 36 cm z podstawą okrągłą, białą, dekorowaną złotymi paseczkami oraz ornamentem ciągłym plecionki. Sygnowane w okolicy pniaka otoczonego winoroślą (niestety nieco uszkodzone końce listków). Główna rzeźba przedstawia młodą kobietę, odzianą w lekką antykizującą suknię, pochyloną, aby rzucić za chwilę kulą. „To najlepsza postać, jaka powstała w ostatnim stuleciu.” – oświadczył rzeźbiarz i malarz Reinhold Begas (1831-1911). Mowa o figurze zwanej z niemieckiego „Die Kugelspielerin”/grająca w piłkę/(a także „Kugelwerferin”/rzucająca piłkę/), która powstała w 1897 roku w pracowni Waltera Schotta (1861-1938), głównego przedstawiciela neobarokowej berlińskiej szkoły rzeźby W Polsce znana jako „Dziewczyna z kulą” lub „Dziewczyna grająca w kule”. Postać tej bosej kobiety, okrytej letnią sukienką, z długimi rozpuszczonymi włosami, trafiła w gusta ówczesnej burżuazji i publicznej sztuki.
Trzydziestosześcioletni rzeźbiarz, Walter Schott stworzył dwie wersje modelowe: odziany i nieco bardziej odkryty. Ten artystyczny pomysł figurki stał się do dziś jego najbardziej znanym dziełem. Wielokrotnie odtwarzany w różnym materiale [zob. https://www.liveauctioneers.com/price-guide/walter-schott/…/ – dostęp 2020.06.09.] najbardziej rozpowszechniony został przez Porcelanową Manufakturę w Miśni (założoną w 1710 roku). Model ten stał się bestsellerem na międzynarodowym rynku sztuki. Przykładem popularności tego wyobrażenia może być też oferta na aukcji Agra Art, gdzie prezentowana była figurka (wysokość 35 cm) z pozłacanego brązu, a głowa, dekolt, ramiona z piłką i stopy rzeźbione z kości słoniowej, baza zaś z białego onyksu [zob. https://www.gazette-drouot.com/en/lots/11052746; zob. https://www.sztuka.agraart.pl/licytacja/8/432 – dostęp 2020.06.08.]. Pomnikowa wersja „Kugelwerferin” o wysokości 1,36 m stoi w ogrodzie kwiatowym przy Graf Adolf – Platz w Düsseldorfie jako prezent od Gustava Herzfelda (1861-1942, bankier) z 1902 roku. W 1910 roku, z okazji 200. rocznicy istnienia Fabryki Porcelany w Miśni, odtworzono tę najpopularniejszą kompozycję Schotta, w naturze, ustawiając młode kobiety (modelki) w plenerze, wykonano wówczas fotografie, które zostały potem sprzedane w formie pocztówek [zob. https://www.skulpturia.de/die-kugelspielerin/ – dostęp 2020.06.08.].
Prezentujemy także okazałą parę miśnieńskich dużych (wysokość 48 cm) porcelanowych wazonów z uchwytami w formie węża, z pięknie malowaną dekoracją różnych owoców po obu stronach białego brzuśca. Konstrukcja wazonów oparta jest na korpusie w kształcie tralki na podwyższonej okrągłej podstawie. Zdobienia podkreślone zostały dekoracyjnym fryzem i motywem liścia akantu obficie złoconymi.
Taka forma wazonu zaprojektowana została około 1860 roku przez niemieckiego rzeźbiarza Ernsta Augusta Leuteritza (1818-1893), który w latach 1849 do 1886 zajmował stanowisko kierownika modelarni w Fabryce Porcelany w Miśni. Pracował nad kształtami naczyń i figur z XVIII wieku. Projektował wazony, elementy centralne i świeczniki w stylu rokoko i klasycyzmu. (AT-B)
Fotografie: Bogdan Mrówka; tekst: Agnieszka Truś-Bakalarz.