770 lat temu
Około 1251 r. księżna Grzymisława – matka księcia Bolesława ufundowała w Bochni pierwszą świątynię dla górników, pod wezwaniem św. Mikołaja.
Po datą 1251 r. odnotowano w Roczniku kapitulnym krakowskim, że w Bochni odkryto „sól twardą” („Sal durum in Bochna est repertum, quod nunquam ante fuit”), potwierdzając tym samym fakt rozpoczęcia systematycznej eksploatacji tutejszego złoża. Doniosły fakt odkrycia soli kamiennej został w symboliczny sposób wyrażony najpierw na najstarszych pieczęciach miejskich a później w herbie miasta.
705 lat temu
Z 1316 r. pochodzi pierwsza informacja o cechu zbiorowym w Bochni, zrzeszającym oprócz kowali i cieśli także innych ówcześnie czynnych tu rzemieślników. W następnym stuleciu istniało już w Bochni kilkanaście odrębnych korporacji rzemieślniczych. Pamiątki i dokumenty obrazujące bogate dzieje bocheńskiego rzemiosła znajdują się w stałej ekspozycji bocheńskiego muzeum. Pośród nich jest harap (XVII w.), zwany inaczej dyscypliną lub dobrym obyczajem, z drewnianą rękojeścią bogato inkrustowaną kością słoniową i masą perłową.
645 lat temu
Latem 1376 r. przybyła do Bochni królowa węgierska Elżbieta Łokietkówna. Tu, prawdopodobnie na zamku żupnym, przyjęła panów sandomierskich, którzy powiadomili ją o najeździe Litwinów na swoją ziemię.
W dobie ożywionych kontaktów polsko-węgierskich w średniowieczu szczególną rolę odgrywał trakt komunikacyjny z Krakowa przez Bochnię, Kurów, Lipnicę Murowaną, Czchów na Węgry. To położeniu przy nim zawdzięczała swoje prawa miejskie Lipnica Murowana, która otrzymała je w 1326 r. od króla Władysława Łokietka. Jego syn, a brat wspominanej Elżbiety, król Kazimierz Wielki, ufundował tam z kolei kościół parafialny pw. św. Andrzeja (1363 r.).
580 lat temu
W 1441 r. górnicy bocheńscy odbyli pielgrzymkę błagalną do grobu św. Kingi w Starym Sączu, aby wyprosić u swej patronki ocalenie miasta przed pożarem, który wybuchł w kopalni soli i zagrażał całemu miastu. Zdumiewający fakt ustania pożaru odnotowali nie tylko kronikarze, lecz także nieznany z imienia i nazwiska malarz – autor cyklu obrazów Cuda bł. Kingi z 1692 roku, znajdującego się w klasztorze klarysek w Starym Sączu. Prezentowane tu malowidło jest współczesną kopią ze zbiorów bocheńskiego muzeum. Pielgrzymki górników bocheńskich, a także mieszkańców Bochni, do grobu Kingi w Starym Sączu odbywały się corocznie do czasów pierwszego rozbioru Rzeczypospolitej.
540 lat temu
W 1481 roku w Norymberdze i w Lowanium (Louvain) ukazały się dwa najstarsze inkunabuły znajdujące się w zbiorach muzeum bocheńskiego. Są to druki: Platina Bartholomeus, Vitae pontificum, Norymberga 1481, druk Anton Koberger oraz Henryk de Zoemeren, Epithoma primae partis Dialogi de hereticis G. de Ockham, Lowanium 1481, druk Johannes de Paderborn. Oba dzieła są częścią klocka introligatorskiego, pochodzącego z biblioteki Jana z Krosna, w którym są jeszcze dwa inne cenne inkunabuły: Bernard z Clairvaux, Flores de diversis sermonibus et epistola, Kolonia 1482, druk Johannes Koelhoff de Lubeca oraz Felix Hemmerlin, Opuscula et tractatus, Strasbourg, [ok. 1497], druk Johannes Prüss.
W 1481 roku warcabnik żupy solnej w Bochni Jan Banik ufundował w kościele bocheńskich dominikanów ołtarz i wyposażył go w sprzęty liturgiczne. W zamian Ojcowie mieli odprawiać za duszę jego i zmarłych członków rodziny „w środę i piątek każdego kwartału” dwie msze. Pracę w ówczesnym górnictwie przedstawia drzeworyt z „Liber chronicarum” Hartmanna Schedla, dzieła wydanego w Norymberdze w 1493 przez Antona Kobergera.
480 lat temu
W 1541 r. rada miejska Bydgoszczy zawarła kontrakt z budowniczym wodociągów, Walentym z Bochni, który wykonał na własny koszt wodociągi w Bydgoszczy. Czerpały one wodę ze źródeł podziemnych położonych w sąsiedztwie dzisiejszej ulicy Orlej. Zbudowane były z rur o średnicy 15 cm i długości 3-5 m z wydrążonych lub wypalonych wewnątrz pni drzew, połączonych z sobą klinami z metalu. Wodociągi te początkowo należały do Walentego, który pobierał opłatę od browarów bydgoskich oraz czynsz od miasta. Później drogą kupna miasto nabyło od niego całość urządzeń wodociągowych. Funkcjonowały one od początku lat 40. XVI w. do około 1800 r. Wodociągi doprowadzały wodę do browarów, domów mieszkalnych urzędników królewskich i miejskich oraz kilku punktów czerpalnych na terenie miasta. Woda docierała także do przedmieść – pisze Bogna Derkowska-Kostkowska w artykule Bydgoski zakład wodociągowy („Spotkania z Zabytkami” 2010 nr 5/6). Przeczytacie o tym także na stronie Muzeum Wodociągów w Bydgoszczy: http://muzeum.mwik.bydgoszcz.pl/index.php/component/content/category/40-historia-bydgoskich-wodociagow-i-kanalizacji
460 lat temu
W 1561 r. wielki pożar zniszczył znaczne połaci miasta, doszczętnie trawiąc ulice: Białą, Kowalską, Żydowską, Florencką, kościół parafialny św. Mikołaja, budynki klasztoru dominikanów; spłonęły też szyby Sutoris, Gazaris, Finder i Regis. Nienaruszona pozostała jedynie północno-zachodnia część Bochni z ulicami: Gołębią, Świętokrzyską oraz szpitalem św. Krzyża, gdzie schroniły się rzesze pogorzelców. Z powodu tej klęski król Zygmunt August uwolnił mieszczan bocheńskich od wszelkich ciężarów na przeciąg 10 lat. Oto fragment zrębów cembrzyny szybowej, na którą napotkano przy remoncie kotłowni dawnego Domu Katolickiego (obecnie Oratorium Świętej Kingi). Warto wspomnieć, że przy zakładaniu fundamentów pod Dom Katolicki natrafiono na znacznie większe ślady dawnego szybu solnego Finder w postaci zbutwiałych zrębów cembrzyny szybowej i wydobytych z rumowiska fragmentów dobrze zachowanych lin szybowych, sporządzonych z łyka lipowego. Dom wzniesiono w latach 1937-1938 według projektu architekta miejskiego Tadeusza Rutkowskiego.
440 lat temu
W 1581 r. król Stefan Batory upomniał wójta Jana Cikowskiego w związku z nadmiernym uciskiem jaki stosował wobec mieszkańców Bochni oraz ograniczaniem władzy burmistrza i rady miejskiej. Należy zauważyć, że król Stefan trzy lata wcześniej, we wrześniu 1578 r., rezydował na zamku żupnym. Do Bochni przybył w związku z objęciem kopalni przez nowego żupnika Prospera Provannę. Pobyt ten opisał podżupek Michał Koryciński w swoim raptularzu następująco: „Miałem Crola wielkiego Stefana u siebie przez dwa dni, a noczi trzi, któregom solenissime częstował z wielką jego kontentessą”.
420 lat temu
W 1601 r. zawiązało się w parafii św. Mikołaja Bractwo Świętej Anny (confraternitas Sanctae Annae), zrzeszające przedstawicieli urzędniczej szlachty oraz zamożnego mieszczaństwa. Jego fundatorem był ks. Stanisław z Gostynina, proboszcz bocheński. Bractwo miało swój ołtarz, którym się opiekowało. Na jego utrzymanie otrzymywało liczne zapisy mieszczan bocheńskich, posiadało także nabyte w ten sposób kilka nieruchomości na terenie miasta m.in. plac po zabudowaniach szybowych szybu Finder przy ul. Białej (obecnie teren zajmowany przez budynek Oratorium Świętej Kingi).
W 1621 roku król Zygmunt III darował Bractwu parcele przy ul. Białej pomiędzy cmentarzem, dzwonnicą i ogrodem plebańskim. Bractwo miało własny grobowiec w kościele parafialnym, usytuowany przed ołtarzem św. Anny (ad cornu Epistolate Altaris S. Annae). Zlikwidowane zostało w latach 1784-1785 w wyniku tzw. reform józefińskich, przeprowadzanych przez władze austriackie po zagarnięciu tej części Rzeczypospolitej w wyniku I rozbioru. Działalność bractwa św. Anny wznowił w latach 40. XIX w. proboszcz Franciszek Gluziński, lecz nie powróciło ono już do dawnej świetności. Jego działalność zanikła w latach 20. XX w. Zwiedzając Muzeum można obejrzeć mosiężny lichtarz Bractwa Świętej Anny z 1866 r., który jest interesującą pamiątką świadczącą o życiu religijnym dawnej Bochni.
380 lat temu
W 1641 r. jezuita Andrzej Kanon pod wpływem zwiedzenia kopalni bocheńskiej napisał poemat Salisfodinarum Bochnenses lucubrationibus ilustrate per…, wydrukowany przez Krzysztofa Schedela w Krakowie ( Lyricorum libri IV epodon liber unus et alter poematum continens Lechica Admiranda, Kraków 1643). To poetycki opis salin bocheńskich.
W 1641 r. Zofia Kazanowska – wdowa po Hieronimie, chorążym sandomierskim, zapisała klasztorowi dominikanów w Bochni 1000 złp. z prowizją roczną, zabezpieczone na swoich dobrach Zborczyce, „żeby Ojcowie co tygodnia jedną mszę za odpuszczenie grzechów fundatorki odprawili”.
310 lat temu
W latach 1710-1711 epidemia dżumy zmniejszyła liczbę mieszkańców Bochni o połowę, z czterech do dwóch tysięcy! Zmarł wtedy także prepozyt parafii św. Mikołaja, ks. Jan Płakutowicz.
300 lat temu
W 1721 r. zmarł prepozyt parafii św. Mikołaja w Bochni, ks. Jacek Taffa.
290 lat temu
W latach 1731-1732 rozebrano główny budynek zamku żupnego, który określono jako „stary”. Zburzono również basztę, pozostawiono natomiast późniejsze, szesnastowieczne skrzydło północne.
250 lat temu
W 1771 r. stanęły w Bochni kilkutysięczne oddziały rosyjskie, które dotkliwie ją spustoszyły. Stacjonowały na placu żupnym oraz na cmentarzu przykościelnym. Moskale bynajmniej nie przejawiali szacunku dla poświęconego miejsca, traktując je jako świetny teren do… zabawy. Dramat I rozbioru Rzeczypospolitej łączono z pojawieniem się krwawej komety (crepusculo horrendio), którą tłumy bochnian oglądały na wieczornym niebie rok wcześniej – 18 stycznia 1770 r. Najbliższy tego czasu jest wykonany przez Karola Fleckhammera w 1782 r. plan kościoła parafialnego i mieszkań duchowieństwa bocheńskiego, rysunek tuszem na papierze, kolorowany, 49 × 38, znajdujący się w zbiorach bocheńskiego muzeum.
240 lat temu
Z 1781 r. pochodzi tłok pieczętny cechu ślusarzy, znajdujący się w zbiorach Muzeum w Bochni (stała wystawa historyczna).
210 lat temu
W 1811 r. urodził się w Nowym Sączu Feliks Hanusz, malarz związany z Tarnowem, Dzikowem i od lat 50. XIX w. z Bochnią, gdzie zmarł 9 grudnia 1876 r. Pochowany został na cmentarzu przy ul. Orackiej. Zob. więcej: WYPOMINKI BOCHEŃSKIE 2020 – Muzeum w Bochni (bochnia.pl)
190 lat temu
W 1831 r., w związku z szalejącą wówczas epidemią cholery, założono na Krakowskim Przedmieściu cmentarz epidemiczny św. Rozalii. Jej kult w Bochni należy do najwcześniejszych na ziemiach polskich. Dziewiętnastowieczny obraz patronki od morowego powietrza znajduje się na elewacji bazyliki św. Mikołaja. Na fragmencie najstarszego z zachowanych planu Bochni Vincenta Vanpe z 1792 (rysunek tuszem, kolorowany, na papierze naklejonym na płótno, 62,5 x 85,5, zbiory Muzeum w Bochni) widać tereny, gdzie niespełna czterdzieści lat później założono cmentarz epidemiczny św. Rozalii. Punktami orientacyjnymi niech będą szyb Campi w lewym górnym rogu planu oraz potok Babica (z prawej).
175 lat temu
W lutym 1846 r. Bochnia i cyrkuł bocheński były jednym z głównych ośrodków wystąpień chłopskich, inspirowanych przez zaborcę austriackiego przeciw szlachcie, nazwanych z racji swej gwałtowności i bezwzględności rzezią galicyjską lub rabacją. Do miasta zwożono zewsząd zabitą lub ranną szlachtę, za co starosta Carl Bernd miał wypłacać wynagrodzenie. Jednocześnie do Bochni przybył ze Lwowa płk Ludwik Benedek, który na czele oddziału złożonego z 495 piechurlaów i 172 konnych wyruszył na Gdów, gdzie dokonał prawdziwej rzezi oddziału powstańców krakowskich, dowodzonych przez majora Suchorzewskiego, zmierzających w kierunku Bochni, aby ją zająć. Ci, którzy w czasie rabacji ocalili życie, ufundowali rok później szczególne wotum dla kościoła parafialnego św. Mikołaja w Bochni – wielki żyrandol, zawieszony w nawie głównej. Tę cenną dziś pamiątkę po tragicznych wydarzeniach wykonano w Wiedniu. (Fotografie wykonał Wojciech Salamon).
W 1846 r. urodził się Henryk Machnicki (zm. 1895), nauczyciel gimnazjalny w Kołomyi, a następnie w Bochni (uczył geografii, historii, języka polskiego). Wynikiem jego dobrej znajomości ksiąg miejskich jest wartościowa edycja dokumentów źródłowych Z przeszłości miasta Bochni, opublikowana w sprawozdaniu dyrekcji gimnazjum za rok 1887. W zbiorach Muzeum w Bochni znajdują się inne wypisy źródłowe (tzw. Teki Machnickiego) oraz publikowana fotografia.
160 lat temu
W 1861 r., po zbudowaniu wschodniego odcinka linii kolejowej arcyksięcia Karola Ludwika, Bochnia uzyskała połączenie kolejowe ze Lwowem.
W 1861 r. w Bochni zainstalowano jeden z pierwszych w Galicji systemów ulicznego oświetlenia naftowego. Dotąd używano do tego celu oleju rzepakowego.
W lipcu 1861 r. na deskach bocheńskiego teatru amatorskiego w komediach Primadonna, czyli mleczna siostraoraz Biała kamelia (rola Hortensji) zadebiutowała Helena Modrzejewska, która na pewien czas zamieszkała w Bochni. Dochód z przedstawień przeznaczono na rzecz ofiar katastrofy w kopalni soli i ich rodzin.
24 czerwca 1861 r. urodził się w Bochni Władysław Michnik, adwokat, aktor, muzyk, przyjaciel artystów, bywalec Jamy Michalikowej i Zielonego Balonika, animator amatorskiego ruchu teatralnego w Bochni na przełomie XIX i XX w. Zmarł w 1912, pochowany na cmentarzu przy ul. Orackiej. Zob. więcej: WYPOMINKI BOCHEŃSKIE 2020 – Muzeum w Bochni (bochnia.pl)
30 czerwca 1861 r. urodził się w Bochni Wojciech Samek, rzeźbiarz, właściciel Zakładu Rzeźby Artystycznej. Zmarł w 1921, pochowany na cmentarzu przy ul. Orackiej. Zob. więcej: WYPOMINKI BOCHEŃSKIE 2020 – Muzeum w Bochni (bochnia.pl)
20 października 1861 r. urodził się w Bochni Karol Bielczyk, nauczyciel gimnazjalny, syn górnika Feliksa Bielczyka i Tekli z Bieniasiewiczów. Po ukończeniu gimnazjum niższego w Bochni, a następnie krakowskiego gimnazjum św. Jacka, studiował początkowo na Wydziale Lekarskim UJ, później biologię na Wydziale Filozoficznym. W latach 1902-1903 był asystentem w Katedrze Zoologii. Od 1904 do 1931 r. uczył w gimnazjum bocheńskim biologii, historii naturalnej, matematyki i fizyki. Zorganizował znakomicie wyposażoną pracownię biologiczną, był opiekunem Koła Ochrony Przyrody i szkolnego Koła PCK. Zmarł 3 maja 1941 r., pochowany w sektorze III cmentarza przy ul. Orackiej.
8 grudnia 1861 r. urodził się w Nowym Wiśniczu ks. Walenty Gadowski, jeden z pionierów turystyki górskiej w Polsce, autor dzieł religijnych, pedagog, bibliofil, profesor Seminarium Duchownego w Tarnowie, od 1891 r. Seminarium Nauczycielskiego. Zmarł w 1956, spoczywa na cmentarzu przy ul. Orackiej. więcej: WYPOMINKI BOCHEŃSKIE 2020 – Muzeum w Bochni (bochnia.pl)
15 grudnia 1861 r. urodził się w Kołomyi Walerian Hillenbrand, drukarz, księgarz, nakładca. Zmarł 10 stycznia 1947 r., pochowany na cmentarzu przy ul. Orackiej. Zob. więcej: WYPOMINKI BOCHEŃSKIE 2020 – Muzeum w Bochni (bochnia.pl)
18 grudnia 1861 r. urodził się w Bochni Wiktor Machnicki, urzędnik, działacz społeczny. Założyciel i dyrektor tutejszego Towarzystwa Zaliczkowego. Działacz wielu bocheńskich stowarzyszeń, m.in. Towarzystwa Wzajemnej Pomocy Rękodzielników i Przemysłowców „Rodzina”, Towarzystwa Gimnastyczno-Strzeleckiego „Sokół”, Towarzystwa Szkoły Ludowej. Przez długie lata był radnym miasta. Spoczywa w sektorze I a. cmentarza przy ul. Orackiej.
2 kutego 1871 r. urodził się w Bursztynie Karol Tichy (zmarł 26 lub 27 listopada 1939 r. w Warszawie) malarz, ceramik, projektant witraży, tkanin, wnętrz i mebli. Po ukończeniu gimnazjum w Bochni studiował w latach 1889-1890 w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, następnie w Monachium i w Paryżu. W latach 1904-1908 był profesorem Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie. Był też w latach 1901-1914 członkiem krakowskiego towarzystwa artystycznego Polska Sztuka Stosowana. W 1926 należał do założycieli Spółdzielni Artystów „Ład”. Pochowany jest na cmentarzu w Niepołomicach. Jego świetny portret Edwarda Chmielarczyka prezentowany jest na stałej wystawie malarstwa w bocheńskim muzeum.
150 lat temu
29 maja 1871 r. odbyła się uroczystość osłonięcia pomnika króla Kazimierza Wielkiego na rynku bocheńskim. Uczestniczył w niej Walery Gadomski (autor pomnika) i Jan Matejko. Odnotowano stosunkowo liczny udział mieszkańców Bochni i różnych miejscowości w Galicji, a także Polaków przybyłych z dwóch pozostałych zaborów (dość liczna reprezentacja z zaboru pruskiego).
3 października 1871 r. urodził się w Uściu Solnym Franciszek Szczepański, nauczyciel, działacz oświatowy na terenie powiatu bocheńskiego. We wsiach podbocheńskich zakładał biblioteki i czytelnie. Zmarł 18 lutego 1924, pochowany na cmentarzu przy ul. Orackiej. Zob. więcej: WYPOMINKI BOCHEŃSKIE 2020 – Muzeum w Bochni (bochnia.pl)
145 lat temu
15 stycznia 1876 r. urodził się w Mikluszowicach Jan Ptaśnik (zmarł we Lwowie 22 lutego 1930), wybitny historyk kultury, kontaktów polsko-włoskich i Krakowa w dawnych wiekach. W latach 1886-1896 uczył się w gimnazjum bocheńskim. Przez dwa lata mieszkał na stancji przy ulicy Orackiej z Franciszkiem Bujakiem, późniejszym znanym historykiem, pochodzącym z Maszkienic koło Brzeska; przyjaźnili się do końca życia. Po ukończeniu studiów historycznych i geograficznych na UJ uczył w gimnazjach Krakowa i Przemyśla. Pracował także w Archiwum Akt Dawnych Miasta Krakowa oraz jako bibliotekarz na UJ. Z ramienia Akademii Umiejętności wyjechał do Rzymu, gdzie spędził łącznie pięć lat. Plonem jego poszukiwań archiwalnych były trzy tomy zawierające źródła do historii Polski, wydane w serii „Monumenta Poloniae Vaticana”. Od 1920 r. zamieszkał we Lwowie i objął katedrę historii powszechnej średniowiecznej. W latach 1923-1930 redagował „Kwartalnik Historyczny”. Do najważniejszych jego dzieł należą: Bonerowie (1905), Kultura włoska wieków średnich w Polsce (1922), Kultura wieków średnich(1925), Miasta i mieszczaństwo w dawnej Polsce (1934). Był także cenionym wydawcą źródeł historycznych. Zaliczany jest do grona najwybitniejszych historyków polskich XX w.
140 lat temu
W 1881 r. urodził się Vlastimil Hofman (1881-1970), autor obrazu Dama przy fortepianie (1920, olej/płótno, 60 x 72), znajdującego się w stałej ekspozycji malarstwa bocheńskiego muzeum.
W 1881 r. urodził się rzeźbiarz ludowy Wincenty Piątkowski (1881-1934), autor znakomitej rzeźby Chrystusa Frasobliwego (Bochnia, ok. 1901) ze stałej wystawy etnograficznej.
135 lat temu
W 1886 r. założono w Bochni Towarzystwo „Czytelnia”, które otworzyło pierwszą bibliotekę publiczną w mieście.
W tym samym 1886 r. zakończono, zrealizowaną w rekordowym czasie kilku miesięcy, budowę gmachu gimnazjum (obecnie siedziba I Liceum Ogólnokształcącego im. Króla Kazimierza Wielkiego).
W 1886 r. urodzili się wybitni absolwenci Gimnazjum w Bochni: Marek Gatty-Kostyal (20 lipca 1886 Bochnia-13 września 1965 Kraków), chemik i farmaceuta. Profesor farmacji stosowanej na UJ a następnie Akademii Medycznej w Krakowie, członek Polskiej Akademii Umiejętności; Jan Olbrycht (6 maja 1886 Zahutyń-18 stycznia 1968 Kraków), prof. medycyny na UJ, wybitny specjalista z zakresu sądowej; Ludwik Piotrowicz (1886-1947), historyk starożytności; dr Józef Seruga (9 stycznia 1886 Łapczyca-1940 Katyń), ppłk WP, archiwista, bibliotekarz i bibliofil, historyk książki i wojskowości. Piotrowicz i Seruga są patronami ulic Bochni.
130 lat temu
28 kwietnia 1891 r. urodził się w Gorajcu Stanisław Katlewicz, organista kościelny, kompozytor, od 1919 do 1962 r. organista w kościele parafialnym św. Mikołaja w Bochni. Równocześnie prowadził chór parafialny i chóry gimnazjalny w Bursie. Ojciec wybitnego dyrygenta, prof. Jerzego Katlewicza. Spoczywa w XIV sektorze cmentarza przy ul. Orackiej.
30 września 1891 r. urodził się w Skawinie Emil Aureli Język, nauczyciel gimnazjalny, zasłużony organizator tajnego nauczania. W czasie I wojny światowej walczył w Legionach i dostał się do niewoli rosyjskiej. Po powrocie do Polski został dyrektorem gimnazjum w Nowym Sączu, następnie w Jaśle. Od 1935 do 1938 r. był dyrektorem gimnazjum w Bochni. Na przedwczesną emeryturę przeszedł ze względu na paraliż nóg. Mimo uciążliwego inwalidztwa odegrał wybitną rolę w organizowaniu i prowadzeniu tajnego nauczania w Bochni i powiecie bocheńskim. W maju 1942 r. przystąpił do organizowania jego podziemnych struktur, wkrótce został przewodniczącym Powiatowej Komisji Oświaty i Kultury. Przewodniczył komisjom egzaminacyjnym, w 1945 r. był przewodniczącym Komisji Weryfikacyjnej dla wyników tajnego nauczania. Obraz tamtych lat przedstawił w opracowaniu pt. Z dziejów tajnego nauczania w Bochni i powiecie bocheńskim („Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych”, t. IV, 1966). Zmarł w Bochni 22 maja 1953 r., pochowany w sektorze XXIII cmentarza przy ul. Orackiej.
125 lat temu
7 stycznia 1896 r. zmarł Tomasz Łosik (1848-1896), pierwszy znany z imienia i nazwiska malarza bocheński z akademickim wykształceniem. Zob. więcej: WYPOMINKI BOCHEŃSKIE 2020 – Muzeum w Bochni (bochnia.pl)
120 lat temu
20 czerwca 1901 r. urodziła się w Strzelcach Wielkich Maria Bielawska, nauczycielka i wybitna bibliotekarka, ceniona w środowisku zawodowym. Zob. więcej: WYPOMINKI BOCHEŃSKIE 2020 – Muzeum w Bochni (bochnia.pl)
14 lipca 1901 r. urodził się Władysław Wójtowicz (zmarł 7 kwietnia 1980), dyrektor Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Bochni. Zaprzyjaźniony z twórcą Muzeum w Bochni Stanisławem Fischerem m.in. na gruncie wspólnych zainteresowań dziejami Bochni. Opracował historię bocheńskich wodociągów.
W 1901 r. Julian Fałat (1853-1928), namalował Krajobraz górski (1901, akwarela, 43,5 x 131), stanowiący ozdobę stałej wystawy malarstwa polskiego w Muzeum w Bochni.
6 sierpnia 1901 r. urodził się Ludwik Leśny (zmarł 4 października 1996), sztygar kopalni soli w Bochni, uczestnik wojny w obronie Rzeczypospolitej 1918-1920, sektor XXVI cmentarza przy ul. Orackiej.
11 października 1901 r. urodził się Stefan Iwelski (zmarł 11 kwietnia 1988), uczestnik walk pod Tobrukiem i Monte Cassino. To m.in. dzięki jego zaangażowaniu Muzeum w Bochni posiada dziś w zbiorach cenną kolekcję monet starożytnych prof. Konstantego Chylińskiego.
W 1901 r. ze stacji Bochnia można było wybrać się w kierunku Lwowa 8 pociągami, w tym jednym pospiesznym o godzinie 9.06 rano. W kierunku Krakowa można było podróżować również ośmioma pociągami, w tym dwoma pospiesznymi: o 6.06 rano oraz 8.53 wieczorem. Na południe – do Nowego Sącza, Krynicy, Szczawnicy, Lewoczy i dalej na Węgry podróżowano jeszcze przez jakiś czas „szybkowozami”.
23 października 1901 r. urodził się w Bochni Karol Piotrowicz (zm. 1940 w Charkowie), doktor nauk filozoficznych, dyrektor Biblioteki Polskiej Akademii Umiejętności, członek Zarządu Głównego Towarzystwa Historycznego, ofiara zbrodni katyńskiej.
115 lat temu
W latach 1905-1906 zbudowano, według projektu architekta krakowskiego Ferdynanda Lieblinga, obecne budynki nadszybia Sutoris, które zastąpiły wcześniejsze obiekty o konstrukcji szachulcowej.
110 lat temu
W 1911 roku urodził się Piotr Dymurski, rzeźbiarz ludowy. Przyszedł na świat Dziewinie, z którego przeniósł się do Grobli. Przyjmował zamówienia na krzyże cmentarne z wyobrażeniem Pana Jezusa Ukrzyżowanego, krzyże pogrzebowe i przydrożne. Zmarł w 1979 roku; pochowany został na cmentarzu w Grobli. Pozostało po nim wiele prac, m.in. w Muzeum w Bochni, Muzeum Etnograficznym w Krakowie, Muzeum Rolnictwa w Szreniawie, a także w terenie (krzyż w Ispinie wykonany w 1937 oraz figura Chrystusa Frasobliwego w kapliczce w Baczkowie).
10 lutego 1911 r. urodził się ks. Walenty Ślusarz (zmarł 1 lutego 1996 r. w 61 roku kapłaństwa). Długoletni katecheta szkół podstawowych w Okulicach, Bratucicach, Podegrodziu, Radłowie, Padwi Małopolskiej, Brzeznej, Bochni i Sobolowie. Ciężko ranny w 1945 r., kiedy furmanka, którą jechał do Tarnowa, trafiła na minę. Jego życie naznaczone było chorobami. Był księdzem szczerej dobroci i życzliwości. Czciciel Matki Bożej Bocheńskiej i Matki Bożej Okulickiej. W Bochni był rezydentem od 1974 r. Podczas pobytu w Podegrodziu zebrał m.in. rzeźby ludowe, przekazane do zbiorów Muzeum w Bochni przez jego bratanka, Franciszka Ślusarza w 1996 r. Pochowany w kaplicy księży na cmentarzu przy ul. Orackiej.
12 lutego 1911 r. zmarł ks. prałat Franciszek Lipiński, w latach 1890-1911proboszcz i dziekan bocheński. Urodził się 28 kwietnia 1842 r. w Suchej. Zob. więcej: WYPOMINKI BOCHEŃSKIE 2020 – Muzeum w Bochni (bochnia.pl)
25 kwietnia 1911 roku w Łąkcie Dolnej urodziła się Anna Łękawa. Po wyjściu za mąż w 1945 r. zamieszkała w Łąkcie Górnej, gdzie powstały jej pierwsze prace malarskie. Zaczęła także pisać wiersze – w 1997 nakładem Gminnej Biblioteki Publicznej w Żegocinie ukazał się tomik zatytułowany Sieroca dola. Jej obrazy znajdują się w zbiorach Muzeum Etnograficznego w Krakowie, Państwowym Muzeum na Majdanku, w Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie, muzeach w Bochni i Tarnowie oraz zbiorach prywatnych. Jest autorką Drogi Krzyżowej w kościele w Łąkcie Górnej oraz w kościele Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Kuryłowcach koło Kamieńca Podolskiego na Ukrainie. W 2008 roku otrzymała nagrodę Instytutu Władysława Orkana, afiliowanego przy Fundacji im. Karola E. Lewakowskiego. Zmarła w 2012 roku.
14 maja 1911 r. urodziła się w Drohobyczu Anna Matylda Kaczmarczyk, córka Przemysława Kaczmarczyka i Walerii z Hantschlów, nauczycielka w bocheńskim gimnazjum i liceum ogólnokształcącym, działaczka konspiracyjna i uczestniczka tajnego nauczania. Po uzyskaniu w 1929 r. matury w gimnazjum bocheńskim skończyła studia filologiczne na UJ. W latach 1927-1930 pełniła funkcję drużynowej II DH im. Królowej Jadwigi w Bochni. Była komendantką wielu obozów organizowanych przez hufiec bocheński. Podczas okupacji łączniczka AK ps. „Iskra”. Angażowała się także w tajne nauczanie. Po wojnie przez wiele lat uczyła w Liceum Ogólnokształcącym im. Króla Kazimierza Wielkiego języka niemieckiego i łaciny. Zamężna z działaczem konspiracyjnym, żołnierzem AK, Józefem Kaczmarczykiem ps. „Turoń”. Zmarła w 1987 r., pochowana w IV sektorze cmentarza przy ul. Orackiej.
W 1911 r. górnicy salinarni o poglądach lewicowych założyli „Czytelnię Robotniczą”. Stowarzyszenie postanowiło zbudować Dom Robotniczy, co – jak stwierdzał statut – „ma wyrwać robotnika z pęt alkoholizmu i ciemnoty, a zyskać go dla społeczeństwa i ojczyzny, jako wiernego i rozumnego syna”.
30 października 1911 r., w wyniku wybuchu metanu w kopalni soli na poziomie „Otto”, zginął górnik Mleczko, zaś dwaj inni, Arłamowski i i Erhardt, zostali ciężko ranni.
W 1911 r. Bank Przemysłowy we Lwowie rozważał założenie w Bochni „fabryki sukna”.
105 lat temu
W 1916, po przejściu frontów 1914, założono na cmentarzu przy ul. Orackiej kwaterę wojskową według projektu Karla Scholicha. Prace prowadziły Oddziały Grobów Wojennych. Bochnia podlegała takiemu oddziałowi przy Komendzie Wojskowej w Krakowie. Na jej czele stał mjr. Rudolf Broch, zaś szefem obwodu bocheńskiego został ppor. Mieczysław von Wyszyński. Prace ziemne i budowalne wykonali jeńcy rosyjscy. Kwatera ta należy do najpiękniejszych, niesamodzielnych cmentarzy z tego okresu w Galicji. Ma kształt prostokąta o powierzchni 1300 m kwadratowych, otoczonego murem z kamiennych ciosów, nakrytym półokrągłym betonowym daszkiem. Centralnym elementem założenia przestrzennego jest 14 metrowy krzyż z kamiennych ciosów. We wnęce cokołu znajduję się piękna płaskorzeźba, przedstawiająca klęczącego Anioła Śmierci (Thanatos) z mieczem w ręku. Po obu stronach betonowa balustrada z symetrycznie umieszczonymi wejściami. Równolegle do niej rząd kamiennych nagrobków oficerów, 22 groby pojedyncze oraz 85 zbiorowych. Razem w kwaterze wojskowej spoczywa 417 osób – 399 Austriaków, 6 Niemców i 12 Rosjan.
9 kwietnia 1916 r. przed budynkiem Rady Powiatowej przy ul. Kazimierza Wielkiego odbyła się uroczystość poświęcenia tzw. Tarczy Legionów z napisem: „Bochnia Legionom w 1916 r.” Był to piękny przykład ofiarności społeczeństwa Bochni i regionu, które w ten sposób wsparło fundusz legionowy. Tarczę, znajdującą się obecnie w zbiorach Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, można oglądać, jako wypożyczenie długoterminowe, w stałej ekspozycji historycznej muzeum bocheńskiego. Zob. więcej: http://www.muzeum.bochnia.pl/pamiatki-dziejow-ojczystych/
14 lipca 1916 r. urodził się w Witkowicach na Morawach Józef Mularczyk, artysta malarz, muzyk, animator kultury. Gimnazjum ukończył w Tarnowie, zaś studia w krakowskiej ASP, w pracowniach Władysława Jarockiego i Fryderyka Pautscha. Jeszcze w czasach gimnazjalnych, wraz ze szkolnym kolegą Tadeuszem Kantorem, wykonywał dekoracje teatralne. Po zakończeniu II wojny światowej osiadł w Lęborku, gdzie pracował jako animator życia kulturalnego . Założył tam muzeum i szkołę muzyczną. W 1955 r. zamieszkał w Zakopanem. Przez wiele lat uczył w Państwowym Technikum Sztuk Plastycznych oraz Liceum Ogólnokształcącym, był także aktywnym uczestnikiem miejscowego środowiska plastycznego. Tatry urzekły go do tego stopnia, że odcisnęły piętno na całej twórczości. Jako malarz jest rozpoznawalny głównie poprzez pejzaże tatrzańskie. W 1974 r. zamieszkał w Bochni. Jako tematy malarskie upodobał sobie szczególnie Trinitatis, skąd rozciągają się szerokie widoki na Puszczę Niepołomicką. Malował również w okolicach Bochni: Nieszkowicach Małych, Łężkowicach, Pierzchowie, Lipnicy Murowanej. Artysta związany był szczególnie silnie ze środowiskiem bocheńskiej biblioteki, gdzie wielokrotnie wystawiał swoje obrazy. W muzeum prezentowaliśmy jego twórczość dwukrotnie, po raz ostatni w 2006 r. na wystawie pt. Józef Mularczyk, Obrazy niedzisiejsze. Wystawa pejzaży polskich w 90. rocznicę urodzin artysty. W 2020 r. prezentowaliśmy wystawę pt. Tatrzańskie impresje – dar Bożeny Mularczyk. Spoczywa na Cmentarzu Komunalnym przy ul. Orackiej (sektor XXVIII rząd 13, grób 7).
100 lat temu
13 maja 1921 r. zmarł prof. Eugeniusz Antoni Kiernik, wybitny zoolog, profesor anatomii opisowej zwierząt domowych. Urodził się 7 października 1877 r. w Bochni, brat znanego polityka Władysława Kiernika. Zob. więcej: WYPOMINKI BOCHEŃSKIE 2020 – Muzeum w Bochni (bochnia.pl)
W 1921 r. Piotr Galas, nauczyciel języka polskiego w gimnazjum bocheńskim, założył w gimnazjum Koło Krajoznawcze Młodzieży Gimnazjalnej w Bochni im. Wincentego Pola, mające znaczne zasługi w badaniu przeszłości regionu bocheńskiego oraz dokumentowaniu jej śladów. Uczniowie zajmowali się archeologią, historią i etnografią powiatu bocheńskiego. Obserwacje prowadzili niejednokrotnie w swoich rodzinnych miejscowościach. Obiekty i sprawy znane im dotąd z autopsji, opowiadań rodziców i dziadków ujmowali – według wskazówek swojego opiekuna – w ramy naukowego poznania. Prowadzili inwentaryzację cmentarzy i sprawowali opiekę nad ich utrzymaniem, opracowywali zwyczaje i obrzędy ludowe, przedmioty kultury materialnej, zbierali nazwy topograficzne w powiecie bocheńskim i prowadzili prace dokumentujące słownictwo ludowe. Znaczna liczba opracowań, z uwagi na swoje walory poznawcze, była publikowana w miesięczniku krajoznawczym młodzieży szkół średnich „Orli Lot”. Koło odegrało również ważną rolę w dojrzewaniu w Bochni myśli o utworzeniu muzeum. Na zdjęciu Piotr Galas z żoną Michaliną podczas jednej z wypraw turystycznych. [są też w Muzeum zdjęcia w gronie uczniów Koła Krajoznawczego]
95 lat temu
W 1926 r. urodził się rzeźbiarz ludowy Stanisław Opaliński (zmarł 19 września 2019). Szereg jego prac znajduje się w zbiorach muzeum bocheńskiego, w tym również w stałej wystawie etnograficznej.
3 czerwca 1926 roku zmarł w Krakowie Jan Świętek, etnograf-amator, autor dzieła Lud nadrabski (od Gdowa po Bochnię). Obraz etnograficzny, wydanego w Krakowie w 1893. Urodził się w 1859 w Targowisku. Choć pracował jako urzędnik kolejowy, był członkiem „przybranym” (współpracownikiem) Akademii Umiejętności w Krakowie. Oprócz Ludu nadrabskiego wydał także kilka innych prac, m.in. Zwyczaje i pojęcia prawne ludu nadrabskiego (Kraków 1897), Borowa. Drobiazgi etnograficzne (Kraków 1903), Brzozowa i okolica Zakliczyna nad Dunajcem (Wrocław 1989). Pochowany na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.
21 czerwca 1926 roku urodziła się Irena Gut (zmarła 1 lutego 1995), żołnierz Armii Krajowej i WiN, ps. „Afrodyta”, więzień polityczny okresu stalinowskiego 1946-1952.
90 lat temu
W 1931 roku urodził się Adam Migdał, rzeźbiarz ludowy z Brzeźnicy. Pierwszą jego pracą była figurka Matki Bożej Majowej, po niej powstało wiele innych, ciekawych i różnorodnych rzeźb, które można obejrzeć w stworzonej przez rzeźbiarza galerii. Jego twórczość jest też reprezentowana w zbiorach Muzeum w Bochni.
W 1931 r. został ufundowany sztandar Powiatowego Koła Związku Inwalidów Wojennych RP w Bochni. Wykonał go Poznański Zakład Haftów Artystycznych J. Lugierski (jedwab zdobiony haftem, 100 x 96). Na drzewcu zachowało się 86 gwoździ fundacyjnych. Jest to jedna z cenniejszych pamiątek w zbiorach historycznych Muzeum w Bochni, związanych z okresem II Rzeczypospolitej.
2 sierpnia 1931 r. urodził się w Bochni Zbigniew Wojciechowski (zmarł 7 lipca 2013), malarz prymitywista. Zob. więcej: WYPOMINKI BOCHEŃSKIE 2020 – Muzeum w Bochni (bochnia.pl)
W końcu 1931 roku Bochnia liczyła 12 274 mieszkańców.
19 października 1936 r. zmarł w Krakowie ks. prof. Jan Fijałek ( 8 maja 1864 w Pogwizdowie), historyk Kościoła katolickiego, profesor i dziekan Wydziału Teologicznego UJ, profesor i rektor Uniwersytetu Lwowskiego. Syn organisty w Pogwizdowie, do szkoły powszechnej uczęszczał w Bochni
85 lat temu
W 1936 r. zmarł Leon Wyczółkowski, autor znakomitych obrazów w zbiorach Muzeum w Bochni m.in. Wodospad [Wodogrzmoty] Mickiewicza, Morskie Oko oraz Portret pań Łepkowskiej i Fedorowiczowej.
17 grudnia 1936 roku Zarząd Miasta na wniosek burmistrza przyjął uchwałę o fotografowaniu zabytkowych kamienic, które „ze starości ulegają wyburzeniu i zatraca się wygląd Bochni”.
80 lat temu
W połowie marca 1941 roku niemiecka władza okupacyjna podjęła decyzję o utworzeniu w Bochni getta, czyli dzielnicy zamkniętej dla ludności żydowskiej. W obrębie getta znalazło się kilkanaście ulic, m.in. Bracka, Kowalska, Niecła, Solna Góra, św. Leonarda, Pod Lipką, Trudna, Poniatowskiego. W ciągu ponad dwóch lat jego funkcjonowania, mieszkało w nim około 15 tysięcy Żydów z Bochni, z okolicznych wsi oraz z dalszych miejscowości. Zorganizowane przez Niemców trzy wielkie akcje eksterminacyjne (w końcu sierpnia 1942, w listopadzie 1942 oraz na początku września 1943) doprowadziły do wymordowania prawie wszystkich mieszkańców dzielnicy żydowskiej, poprzez deportację do obozów zagłady (Bełżec, Auschwitz) lub rozstrzelanie na miejscu. Pamięć o nich przywołuje pomnik na cmentarzu żydowskim w Bochni.
Latem 1941 powstały w Bochni Warsztaty Miejskie, które miały zatrudniać ludność żydowską. Wpierw akcja ta spotkała się z nieufnością mieszkańców getta, jednak później pracę w Warsztatach uznano za szansę na przeżycie. Warsztaty, którymi kierował Salomon Greiwer, miały wiele oddziałów, m.in. krawiecki, szczotkarski, stolarski, samochodowy, mieszczących się w kilku miejscach poza gettem, np. w kamienicy na rogu ulic Floris i Fischera, czy w synagodze na ul. Trudnej.
11 sierpnia 1941 r. urodził się Ryszard Ciećkiewicz (zm. 19 stycznia 2019), artysta malarz, ceramik i projektant, tworzący w latach 1954-2010. Uprawiał malarstwo sztalugowe w technice olejnej i pasteli, we wczesnym etapie twórczości zarówno symboliczne i realistyczne, jak i nawiązujące do kubizmu. Później przedmiotem jego zainteresowań stało się malarstwo pejzażowe (okolice Nowego Wiśnicza, Bochni, Zakopanego oraz Krakowa), ukazujące przemiany krajobrazu z uwzględnieniem starych drewnianych kościołów, kapliczek, cmentarzy, sianokosów, a także obrzędów religijnych. Osobne miejsce w twórczości artysty zajmują widoki starego Krakowa (m. in. Krakowski Rynek w deszczu, Sukiennice, Gołębie na Krakowskim Rynku, Wnętrze Kościoła Mariackiego, Barbakan, Teatr Słowackiego, Kościół na Skałce, Wawel nad zakolem Wisły oraz sceny rodzajowe związane z tradycją i obrzędami Krakowa (Lajkonik, Procesja Bożego Ciała i in.). Pozostawił także widoki Krakowskiego Kazimierza m.in. Kościół Bożego Ciała oraz obrazy związane z tematyką żydowską (Przejście przez pustynię, Exodus). Ponieważ jego wielką pasją było żeglarstwo namalował także szereg olejnych i pastelowych obrazów o tematyce marynistycznej, ukazujących port w Gdyni, kutry rybackie, połowy a także widoki Sopotu, Gdańska i Gdyni. W późnej fazie twórczości zainteresował się także tematyką zesłańców na Sybir poświęcając temu kilka symbolicznych obrazów. Namalowane przez siebie obrazy bardzo często oprawiał wykonanymi własnoręcznie w drewnie, bądź ceramice, ramami. Równolegle z uprawianiem malarstwa prowadził autorską pracownię ceramiczną, w której wykonywał głównie flakony zdobione motywami marynistycznymi i kwiatowymi w technice biskwitu pokrywanego gorącym woskiem a później polerowanego, co było jego autorską techniką. Interesował się także rzeźbą. Prezentowane w tym miejscu zdjęcia artysty i jego prac (Molo w Sopocie, 1986, olej/płótno, 65 x 92; Rybacy na Helu, 1986, olej/płótno, 60 x 131; Procesja Bożego Ciała, 1986, olej/płótno, 100 x 110) oraz informacje o twórczości, zostały udostępnione przez córkę Beatę. Fotografie ze zbiorów Muzeum przedstawiają Ryszarda Ciećkiewicza w jego pracowni oraz w Sali Portretowej Muzeum podczas jednego z Czwartkowych Spotkań Muzealnych.
75 lat temu
1 kwietnia 1946 r. rozpoczęły pracę Miejska Biblioteka Publiczna i Powiatowa Biblioteka Publiczna. Liczba ludności miasta po wojennej katastrofie przekroczyła 10 000 mieszkańców.
70 lat temu
W 1951 r. powstało Archiwum Państwowe w Bochni (obecnie Oddział Archiwum Narodowego w Krakowie) z niezwykle cennym zbiorem dokumentów i ksiąg z okresu staropolskiego.
22 lipca 1951 r. ukończono adaptację dawnych koszar wojskowych im. Kozietulskiego przy ul. Krakowskiej na szpital powiatowy.
65 lat temu
14 lutego 1956 r. zmarł w Katowicach Bogusław Serwin. Przebywał tam u syna Mieczysława; pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Nauczyciel gimnazjalny w Bochni, malarz, działacz samorządowy, uczestnik konspiracji w czasie II wojny światowej.
9 października 1956 r. urodził się w Bochni Antoni „Tonik” Stompór jeden z najciekawszych twórców bocheńskich, artysta malarz, konserwator dzieł sztuki, grafik, animator życia artystycznego, twórca eksperymentu edukacyjnego pod nazwą Korporacja Artystyczna Szkoła, działającego w Bochni na początku lat 90. ubiegłego wieku w budynku przy ul. Bernardyńskiej 10. Uczestnik wystaw organizowanych przez Muzeum (m.in. Nowa Wystawa Plastyków Bocheńskich, 2005). Swoje prace malarskie wystawiał na okręgowych wystawach Związku Polskich Artystów Plastyków w Pałacu Sztuki w Krakowie, w Bunkrze Sztuki, BWA Tarnów, Muzeum Czartoryskich w Krakowie, Arsenał (1991). Od wielu lat prowadzi czynną działalność konserwatorską, głównie polichromii ściennych w obiektach sakralnych.
60 lat temu
12 stycznia 1961 r. zmarł Michał Czyżewicz, lekarz i malarz, który przez wiele lat mieszkał w Kenii. Urodził się 10 czerwca 1909 roku w Grobli. Po maturze zdanej w bocheńskim gimnazjum, studiował medycynę na UJ w Krakowie. Dla Muzeum w Bochni stał się ofiarodawcą swoich pejzaży afrykańskich oraz wielu ciekawych obiektów pokazujących m.in. kulturę rdzennych mieszkańców Afryki Wschodniej.
1961 r. rozpoczęto elektryfikację magistrali kolejowej Kraków-Medyka. W latach 1961-1962 zelektryfikowano odcinek Kraków-Tarnów, w 1963 trakcja elektryczna dotarła do Rzeszowa, zaś w następnym do Medyki.
W 1961 r. z inicjatywy dyrektora Przedsiębiorstwa Remontowo-Montażowego w Krakowie, Adolfa Mitery, powstał na podbocheńskim Czerwieńcu Oddział Produkcji Urządzeń Chłodniczych. 23 marca 1965 r. Minister Handlu Wewnętrznego przekształcił Oddział w samodzielne przedsiębiorstwo pod nazwą: Zakład Urządzeń Chłodniczych i Handlowych (ZUCH) z dyrektorem Adolfem Miterą. Tradycje zakładu kontynuuje z powodzeniem firma Bolarus S.A.
29 sierpnia 1961 r. zmarł Antoni Hajdecki (ojciec), rzeźbiarz, właściciel zakładu kamieniarskiego. Urodził się 13 grudnia 1886 r. w Makowie Podhalańskim. Zob. więcej: WYPOMINKI BOCHEŃSKIE 2020 – Muzeum w Bochni (bochnia.pl)
28 września 1961 r. zmarł Stanisław Bernacki, nauczyciel gimnazjalny, ceniony wychowawca. Urodził się 25 października 1896 r. we Lwowie. Po odbyciu studiów historycznych na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza we Lwowie i Uniwersytecie im. Stefana Batorego w Wilnie został dyrektorem tamtejszego gimnazjum im. Piotra Skargi. W czasie II wojny światowej losy rzuciły go do Bochni, gdzie był współorganizatorem kursów tajnego nauczania. Pracował także jako kelner na stacji kolejowej w Bochni, a następnie we młynie w Uściu Solnym. W latach 1945-1948 był dyrektorem liceum ogólnokształcącego dla dorosłych, od 1948-1950 liceum normalnego. Ze względów politycznych zmuszony był uczyć poza Bochnią – w latach 1950-1956 historii w Niepołomicach. Na fali zmian 1956 r. powrócił na stanowisko dyrektora liceum ogólnokształcącego w Bochni, które pełnił do 1959 r.; w latach 1959-1961 dyrektor liceum dla pracujących. Spoczywa w sektorze XXIII cmentarza przy ul. Orackiej.
6 czerwca 1961 r. zmarł w Krakowie malarz Alfons Karpiński (ur. 20 lutego 1875 w Rozwadowie), po kądzieli wnuk drukarza bocheńskiego Wawrzyńca Pisza, autor kilku znakomitych obrazów ze stałej ekspozycji malarstwa polskiego w Muzeum w Bochni, m.in. Chaty w nocy, 1906, olej/płótno, 64 x 94; Kwiaciarka, ok. 1920, olej/tektura, 58 x 69; Wnętrze pokoju, olej/płótno, 50,5 x 70, (1875-1961); Wnętrze z mimozą, 1923, olej/płótno, 120 x 110.
55 lat temu
W 1966 r. zmarł Antoni Waśkowski (1885-1966), malarz i literat, autor nostalgicznej opowieści o Bochni z przeł. XIX i XX w. pt. Pochwała Bochni sprzed lat, zamieszczonej w zbiorze szkiców literackich Znajomi z tamtych czasów (Kraków 1956); w latach szkolnych redaktor miesięcznika młodzieży gimnazjalnej „Pierwiosnek”, autor m.in. prezentowanych prac ze zbiorów Muzeum w Bochni: Autoportret oraz Wnętrze pracowni.
50 lat temu
W 1971 r. Bochnia otrzymała automatyczną centralę telefoniczną typu Pentaconta o pojemności 1600 numerów abonenckich, dzięki której odeszły w przeszłość aparaty telefoniczne na popularną „korbkę”. Pojawił się za to numer kierunkowy 0197.
17 lutego 1971 r. Miejska Rada Narodowa podjęła uchwałę o cyklicznym organizowaniu święta miasta pod nazwą „Dni Bochni”. Zorganizowano je po raz pierwszy od 20 września do 10 października 1971 r. i powiązano z rocznicą urodzin króla Kazimierza Wielkiego oraz jubileuszem 25-lecia Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej. Do użytku oddano wtedy gruntownie wyremontowany i rozbudowany budynek biblioteki.
23 sierpnia 1971 r. zmarł w Warszawie Władysław Kiernik, adwokat działacz ruchu ludowego, minister RP, poseł na Sejm RP i PRL. Zob. więcej: WYPOMINKI BOCHEŃSKIE 2020 – Muzeum w Bochni (bochnia.pl)
7 września 1971 r. zmarł Jan Kaczmarczyk, oficer Wojska Polskiego, działacz konspiracyjny, historyk dziejów okupacji niemieckiej. Urodził się 1 kwietnia 1897 r. w Chodenicach. Podczas I wojny światowej zmobilizowany, walczył w 16 pp. na froncie wschodnim, w 1919 r. wstąpił do 20 pp. w Krakowie, z którym brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Od 1926 r. był instruktorem przysposobienia wojskowego w Bochni. We wrześniu 1939 r. walczył w rejonie Zamościa, gdzie dostał się do niewoli niemieckiej, z której udało mu się jednak zbiec. Wrócił do Bochni i werbował dawnych instruktorów PW oraz swoich wychowanków do tworzenia Związku Odbudowy Rzeczypospolitej, który w lutym 1943 r. wszedł w skład Armii Krajowej. W Komendzie Obwodu „Wieloryb” pełnił funkcję oficera szkoleniowego, a następnie szefa kontrwywiadu (ps. „Wik”). W 1945 r. pracował w Komisji Likwidacyjnej AK. Od 1949 r. w spółdzielczości. Był współzałożycielem bocheńskiego ZBOWiD-u. Zbierał informacje i dokumenty, na podstawie których pozostawił w maszynopisie opracowania: „Zbrodnia na Uzborni w Bochni”, „Zestrzelenie polskiego samolotu nad Nieszkowicami w nocy 15/16 VIII 1944”.
40 lat temu
W 1981 r. zabytkowe wyrobiska kopalni soli, obejmujące 6 poziomów, wpisano do rejestru zabytków.
W 1981 r., z chwilą oddania do użytku nowych przystanków autobusowych przy placu gen. Kazimierza Pułaskiego (popularnie nazywanych „koło Sądu”), na płytę rynku przestały wreszcie wjeżdżać autobusy PKS i komunikacji miejskiej. Po przystanku na rynku nie pozostał właściwie żaden ślad, poza linią z czerwonej kostki, oddzielającą kierunki ruchu pojazdów. Została ona usunięta wraz z całą nawierzchnią rynku w czasie prowadzonych prac rewitalizacyjnych.
W 1981 r. na fali przemian w Polsce kopalnia bocheńska uzyskała status samodzielnego przedsiębiorstwa państwowego, w którego skład weszły: zakład macierzysty w Bochni, kopalnia otworowa w Łężkowicach oraz będąca wówczas jeszcze w budowie kopalnia Siedlec-Moszczenica. Dotąd kopalnie bocheńska i wielicka tworzyły wspólną strukturę organizacyjną.
9 marca 1981 r. zmarł Władysław Gałka, nauczyciel, działacz konspiracyjny, ps. „Lis”, „Wiktor”. Urodził się 13 października 1914 r. w Jodłówce. Po ukończeniu gimnazjum w Bochni uczęszczał do Państwowego Pedagogium w Krakowie. W 1938 r. był nauczycielem w Horodnie, później w Busku. Żołnierz Września 1939 r. Na przełomie 1939 i 1940 r. utworzył w północnej części powiatu bocheńskiego sieć konspiracyjną Narodowej Organizacji Wojskowej. Na przełomie 1942 i 1943 r. redagował w Rzezawie gazetkę konspiracyjną „Kierunki”. Później w Komendzie Okręgu Krakowskiego AK był oficerem dyspozycyjnym do spraw scalenia organizacji podziemnych oraz w kierownictwie delegatury rządu londyńskiego. W lutym 1945 r. został aresztowany przez UB, w grudniu 1947 r. ponownie aresztowany (był wtedy nauczycielem szkoły w Rzezawie). Skazany dwukrotnie na karę śmierci, a po powtórnym procesie na 12 lat więzienia (Mokotów w Warszawie, Rawicz, Wronki i Strzelce Opolskie). Na wolność wyszedł w 1956 r. Pomimo późniejszego ułaskawienia wielokrotnie szykanowany. Był pracownikiem Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej.
12 sierpnia 1981 r. zmarł w Zakopanem ks. Antoni Czapliński, katecheta I Liceum Ogólnokształcącego w Bochni, wychowawca wielu pokoleń licealistów, prefekt Bursy, działacz charytatywny Caritas i turystyczny. Zob. więcej: WYPOMINKI BOCHEŃSKIE 2020 – Muzeum w Bochni (bochnia.pl)
23 grudnia 1981 r. zmarła Leokadia Rodziewicz (urodzona 18 sierpnia 1899 na Wschodzie), nauczycielka w Liceum Ogólnokształcącym w Bochni.
35 lat temu
W lipcu 1986 roku Muzeum otrzymało od Ireny i Adama Krzeczewskich z Gliwic ciekawy zbiór obiektów chińskich (m.in. wycinanki). Część daru współtworzy pozaeuropejską ekspozycję stałą.
30 lat temu
30 stycznia 1991 r. zmarł Józef Kaczmarczyk, polonista, działacz konspiracyjny i społeczny. Urodził się 15 marca 1908 r. w Chodenicach. Po uzyskaniu matury w gimnazjum bocheńskim ukończył studia polonistyczne na UJ. We wrześniu 1839 r. był adiutantem ppłk. Stanisława Kwapniewskiego, dowódcy 155 pp. Armii „Kraków”. Ranny w walkach pod Przemyślem. Po powrocie do Bochni włączył się aktywnie w działalność konspiracyjną (ps. „Turoń”). W organizacji Służba Zwycięstwu Polski był zastępcą Leonarda Pawlika-Dobrowolskiego. W 1940 r. został dowódcą Komendy Obwodu ZWZ. W Armii Krajowej był zastępcą Komendanta Obwodu „Wieloryb” Juliana Więcka, ps. „Topola”. Latem 1944 r. brał udział w akcji oswobodzenia więźniów w Nowym Wiśniczu. Po 1945 r. pracował w przedsiębiorstwach budowlanych. W latach 1976-1983 był przewodniczącym Stowarzyszenia Bochniaków i Miłośników Ziemi Bocheńskiej. Pochowany w IV sektorze cmentarza przy ul. Orackiej.
12 kwietnia 1991 r. zmarł Franciszek Węgrzyn (urodzony 11 stycznia 1908), mistrz piekarski, właściciel znanej piekarni przy ul. Białej (punkt sprzedaży najpierw w przy ul. Kazimierza Wielkiego, później ul. Wolnica). Pochowany w sektorze XXVII cmentarza przy ul. Orackiej.
28 kwietnia 1991 r. zmarł Zdzisław Świerczyński, żołnierz Września 1939, oficer II Korpusu Wojska Polskiego na Zachodzie, uczestnik bitwy pod Monte Cassino, wielokrotnie odznaczony wysokimi odznaczeniami wojskowymi – polskimi i brytyjskimi. Spoczywa w XVII sektorze cmentarza przy ul. Orackiej.
11 sierpnia 1991 r. zmarł Antoni Hajdecki (syn), artysta rzeźbiarz, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, prorektor ASP w latach 1968-1978, prezes Zarządu Okręgu Związku Polskich Artystów Plastyków, członek Stowarzyszenia „Kuźnica”. Urodził się w Bochni 1 października 1927 r. Zob. więcej: WYPOMINKI BOCHEŃSKIE 2020 – Muzeum w Bochni (bochnia.pl)
4 listopada 1991 r. zmarł Teofil Broszkiewicz, mistrz cukierniczy, właściciel znanej cukierni z legendarnymi lodami przy ul. Wolnica 4. Pochowany w sektorze XXXIII cmentarza przy ul. Orackiej. Przy okazji przedstawiamy malarski portret tej ulicy wykonany akwarelą przez Stanisława Fischera w 1955 roku.
25 lat temu
22 i 23 lutego 1996 r. Muzeum w Bochni zorganizowało w 150. rocznicę Powstania Krakowskiego i rabacji galicyjskiej sesję historyczną nt. „Rok 1846 w Galicji. Uwarunkowania, przebieg, konsekwencje”. 12 referatów wygłosili badacze z różnych ośrodków w kraju. Uczestnicy sesji odbyli także edukacyjną wycieczkę historyczną do dworu w Dołędze oraz do Gdowa (miejsce bitwy powstańców z wojskami austriackimi oraz cmentarz). Materiały z sesji opublikowano w IV tomie „Rocznika Bocheńskiego”. treść tomu: http://www.muzeum.bochnia.pl/wydawnictwa/
W czerwcu 1996 otwarta została w Muzeum wystawa polskich instrumentów ludowych oraz instrumentów Azji – wśród wielu instrumentów znalazł się również gamelan indonezyjski. Wystawie towarzyszył cykl koncertów muzyki etnicznej, podczas którego m.in. zatańczyły tancerki z Indii oraz zabrzmiała muzyka gruzińska.
6 czerwca 1996 r. wybitny mediewista prof. dr hab. Henryk Samsonowicz wygłosił wykład Kazimierz Wielki. Życie i legenda. Na bocheńskim rynku otwarto wystawę plenerową obrazująca 125 lat pomnika króla na cokole.
W 1996 r. zostały nawiązane kontakty pomiędzy Bochnią i miastem Bad Salzdetfurth położonym w Dolnej Saksonii. Inicjatorami nawiązania partnerskich związków pomiędzy dwoma miastami górniczymi byli: śp. Henryk Feilhauer (1942-1999), światowej sławy artysta miedziorytnik mieszkający od 1988 r. w Bad Salzdetfurth oraz dyrektor muzeum bocheńskiego Jan Flasza. Istotną rolę pośrednika i promotora odegrał ówczesny prezes Zarządu Głównego Towarzystwa Przyjaciół Książki – Michał Hilchen. Od 20 do 23 września gościła w Bochni delegacja Bad Salzdetfurth z burmistrzem Reinerem Wegnerem. Jedną pierwszych form wzajemnego poznania była wymiana wystaw muzealnych. W 1998 r. pokazano w Bad Salzdetfurth wystawę Górnicza Bochnia – dawniej i dziś, zaś wiosną 2000 r. ekspozycję w muzeum bocheńskich przygotowaną przez partnerów niemieckich.
25 września 1996 r. odbyło się w Muzeum w Bochni otwarcie pierwszej wystawy Muzeum z Kieżmarku pt. Kieżmark – klejnot pod Tatrami. Wzięły w nim udział delegacje zaprzyjaźnionych miast z burmistrzem Bochni Teofilem Wojciechowskim i primatorem Kieżmarku Frantiskiem Grocholą. Więcej o Kieżmarku, partnerskim mieście Bochni na Słowacji, jego dziejach i zabytkach w bogato ilustrowanym tekście (autorka Erika Cintulová): http://www.muzeum.bochnia.pl/kiezmark/
14 grudnia 1996 r. zmarła Wanda Burzyńska z Tarnawskich (ur. 8 kwietnia 1907 r.), nauczycielka Liceum Ekonomicznego w Bochni, animatorka kultury w zakresie recytatorstwa i teatru amatorskiego. Pochowana w sektorze XXXIII cmentarza przy ul. Orackiej.
19 grudnia 1996 r. otwarto w Muzeum wystawę pt. Generał Leopold Okulicki „Niedźwiadek”. Fakty, dokumenty, ślady, legenda, zorganizowaną wspólnie z Instytutem Katyńskim w Polsce z okazji odsłonięcia w Bochni pomnika ostatniego Komendanta Armii Krajowej. Podczas uroczystego otwarcia ekspozycji był obecny m.in. Stanisław Okulicki, bratanek Generała. Ekspozycji towarzyszyła obszerna publikacja. Wydarzenie to poprzedziło odsłonięcie pomnika Okulickiego w Bochni, 22 grudnia 1996 roku.
20 lat temu
30 stycznia 2001 r. zmarł Jacek Pacuła, księgarz, właściciel popularnej w swoim czasie i lubianej przez bochnian księgarni „U Jacka” przy ul. Wolnica, poeta, działacz sportowy. Zob. więcej: WYPOMINKI BOCHEŃSKIE 2020 – Muzeum w Bochni (bochnia.pl)
8 lutego 2001 r. ksiądz prałat Henryk Nowacki został podniesiony przez papieża Jana Pawła II do godności arcybiskupa i mianowany nuncjuszem apostolskim w Republice Słowacji. Dzieciństwo i młodość spędził w Bochni, gdzie ukończył Liceum Ogólnokształcące im. Króla Kazimierza Wielkiego. W 1964 r. wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie, święcenia kapłańskie otrzymał w 1970 r. Przez kilkanaście lat przekazywał systematycznie muzeum bocheńskiemu cenne pamiątki związane z osobą Ojca Świętego Jana Pawła II (medale, numizmaty, znaczki pocztowe, książki). Zob. więcej: http://www.muzeum.bochnia.pl/slady-jego-obecnosci/
1 kwietnia 2001 r. Muzeum w Bochni zorganizowało I Aukcję Przedmiotów Rozmaitych na rzecz Akcji „Pajacyk”. Gościem była Janina Ochojska, prezes Polskiej Akcji Humanitarnej.
5 kwietnia 2001 r. zmarła Ludwika Górka ze Stasiaków, wnuczka malarza Ludwika Stasiaka, prawnik, wieloletni radca prawny Urzędu Miejskiego w Bochni. Pochowana w sektorze XXXIII cmentarza przy ul. Orackiej.
W maju 2001 r. Czwartkowe Spotkania Muzealne zostały nagrodzone III nagrodą przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w konkursie „Wydarzenia Muzealne – Sybilla 2000” w kategorii program edukacyjny, oświatowy i promocyjny.
6 listopada 2001 r. zmarła Anna Kasprzyk, nauczycielka, zasłużony pracownik Muzeum w Bochni od samego początku funkcjonowania tej placówki. Urodziła się 27 czerwca 1912 r. więcej: WYPOMINKI BOCHEŃSKIE 2020 – Muzeum w Bochni (bochnia.pl)
W 2001 r. utworzono Centrum Dzieci i Młodzieży „Ochronka”. Na siedzibę przeznaczono budynek dawnej Ochronki wzniesiony w 1903 r., później zajmowany przez przedszkole.
W 2001 r., na podstawie zapisu testamentalnego geologa związanego z krakowskim oddziałem PAN Stanisława Gąsiorowskiego, Muzeum otrzymało dwa znakomite dziewiętnastowieczne portrety i trzy wartościowe zegary.
19 grudnia 2001 roku odbył się ostatni seans filmowy w kinie „Jutrzenka”. W jego dawnej siedzibie, będącej własnością parafii św. Mikołaja, otwarto Oratorium Świętej Kingi.
15 lat temu
6 lutego 2006 r. w komorze Ważyn kopalni soli odbyła się uroczysta prezentacja bocheńskiej monety dwuzłotowej z udziałem prezesa Narodowego Banku Polskiego prof. Leszka Balcerowicza. Na rewersie monety ważącej 8,15 g, średnicy 27 mm, wykonanej ze stopu tzw. Nordic Gold znajduje się wyobrażenie kościoła pw. św. Mikołaja, poniżej stylizowane przedstawienie narzędzi górniczych z herbu Bochni. Monetę wybito w ramach serii emitowanej przez NBP „Historyczne miasta w Polsce”. Wyboru 32 ośrodków miejskich dokonał zespół pod kierunkiem prof. dr Henryka Samsonowicza.
26 maja 2006 r. odsłonięto u zbiegu ulic Niecała i Solna Góra pomnik upamiętniający ofiary bocheńskiego getta w czasach II wojny światowej. Na obelisku zaprojektowanym przez izraelską artystkę Yael Artsi, ufundowanym przez Wspólnotę Żydów Bocheńskich w Izraelu. znajduje się napis: „Pamięci Żydów z Bochni i okolic pomordowanych przez niemieckiego okupanta podczas Holokaustu 1939-1945”.
2 listopada 2006 r. tarnowski oddział PKS zlikwidował ze względów ekonomicznych wszystkie połączenia autobusowe w rejonie bocheńskim. Konsekwencją tej decyzji była likwidacja dworca autobusowego przy ul. Księcia Józefa Poniatowskiego. Na terenie placu dworcowego powstał w 2010 r. plac z miejscami parkingowymi. Z kolei na terenie zajmowanym przez zajezdnię autobusów PKS zbudowano w 2010 r. Galerię Handlową „Rondo”.
16 grudnia 2006 r. Muzeum w Bochni otrzymało tytuł „Benefactor Musaei Scepusiensis” Narodowego Muzeum Spiskiego w Lewoczy (w kategorii współpraca z muzeum zagranicznym).
10 lat temu
22 marca 2011 roku zmarł Adam Henryk Jakacki, herbu Radwan, żołnierz AK, dr nauk rolniczych. Pogrzeb odbył się w kościele św. Jana Nepomucena w Bochni; pochowany na cmentarzu komunalnym na Łychowie.
