ŚLADY JEGO OBECNOŚCI

Wystawa wirtualna z okazji 100. rocznicy urodzin Jana Pawła II
Muzeum im. prof. Stanisława Fischera w Bochni Bochnia 2020
Tekst: Jan Flasza. Fotografie medali i numizmatów: Bogdan Mrówka

Dar arcybiskupa

Kolekcja pamiątek po św. Janie Pawle II, zgromadzona w Muzeum im. prof. Stanisława Fischera, należy do najbardziej kompletnych i najcenniejszych tego rodzaju w Polsce. Jej podstawowym walorem jest fakt, że wszystkie wchodzące w jej skład obiekty zostały wytworzone przez instytucje watykańskie, a kilka bezpośrednio dotyczy osoby Jana Pawła II.
Ten cenny zbiór pamiątek po św. Janie Pawle II, zgromadzony w bocheńskim muzeum, zawdzięczamy hojnym darom związanego z Bochnią arcybiskupa Henryka Nowackiego.
Urodził się 11 sierpnia 1946 r. w niemieckim Gunzenhausen (północna Bawaria). Szkołę podstawową i Liceum Ogólnokształcące imienia Króla Kazimierza Wielkiego ukończył w Bochni. W 1964 r. wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie. Święcenia kapłańskie otrzymał 31 maja 1970 r. w katedrze tarnowskiej. Pracę duszpasterską rozpoczął jako wikariusz w Ropczycach, gdzie prowadził duszpasterstwo młodzieży, które kontynuował później będąc wikariuszem w parafii katedralnej w Tarnowie.
W roku 1974 został skierowany przez ówczesnego biskupa tarnowskiego Jerzego Ablewicza na studia w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, gdzie na wydziale teologicznym studiował teologię fundamentalną zdobywając stopień licencjata. Studia rozpoczęte w Lublinie kontynuował w Papieskim Uniwersytecie Św. Tomasza z Akwinu (Angelicum), równocześnie studiował w Papieskim Instytucie Studiów Wschodnich, specjalizując się w teologii wschodniej. W 1980 r. został skierowany na studia w Papieskiej Akademii Kościelnej, która przygotowuje księży do służby dyplomatycznej w Stolicy Apostolskiej. W międzyczasie kontynuował studia w Angelicum na fakultecie prawa kanonicznego ze specjalnością prawa międzynarodowego. Służbę dyplomatyczną w Stolicy Apostolskiej rozpoczął w sierpniu 1983 r. jako sekretarz nuncjatury apostolskiej w Paragwaju. W sierpniu 1987 r. został przeniesiony do delegatury apostolskiej w Angoli, gdzie do września 1989 r. pełnił funkcję sekretarza. W tymże roku został oddelegowany do pracy w Sekcji Polskiej Sekretariatu Stanu, gdzie pracował ponad jedenaście lat. W tym czasie towarzyszył Ojcu Świętemu w jego licznych podróżach apostolskich do różnych krajów świata, w tym także w trzech pielgrzymkach do Polski (1991, 1997 i 1999). W 2001 r. został podniesiony przez papieża Jana Pawła II do godności arcybiskupa i mianowany nuncjuszem apostolskim na Słowacji oraz arcybiskupem tytularnym Blery. 28 listopada 2007 został mianowany nuncjuszem w Nikaragui, 28 czerwca 2012 nuncjuszem w Szwecji i Islandii. 6 października 2012 równocześnie akredytowany nuncjuszem apostolskim w Danii, Finlandii i Norwegii. W istotnym stopniu przyczynił się do podniesienia przez Jana Pawła II kościoła św. Mikołaja w Bochni do godności bazyliki mniejszej. Bocheńskim parafiom ofiarował także cenne pamiątki po Janie Pawle II.

Dziś pamiątki po Świętym Janie Pawle II nabierają szczególnego znaczenia

Pierwszy dar ks. Henryka J. Nowackiego otrzymaliśmy w 1995 r. Dziesięć lat później – 24 września 2005 r., podczas Papieskiego Wieczoru Pamięci w naszym muzeum, arcybiskup Henryk J. Nowacki, wówczas jeszcze nuncjusz apostolski na Słowacji, powiedział przekazując piuskę Jana Pawła II: „Jak dawać, to wszystko! Zbiory te przekazuję zawsze Muzeum w Bochni z wielką radością i wdzięcznością dla mojego ukochanego Miasta”. Wcześniej w liście do muzeum z 20 maja 2005 r. arcybiskup Nowacki napisał:„Chciałbym aby te wszystkie zbiory, jakie przekazałem wcześniej i te obecnie dołączone czyniły bliższą wielką i świętą postać Bożego Męża papieża Jana Pawła II. Niech wszystkim przypominają wielkie dzieła, jakie przez tego Wielkiego Papieża z rodu Polaków czynił Bóg w naszych czasach, w których żyjemy”. Kolekcja obejmuje kilkaset medali, w tym wybite z okazji wszystkich 104 pielgrzymek papieskich do różnych krajów świata. Po względem znaczenia, najwartościowsze są jednak medale wybite z okazji kolejnych lat pontyfikatu (Medaglia Pontificia), którymi obdarowywano na Watykanie znamienitych gości. Szczególnie cennym jest tryptyk złożony z trzech medali wybitych w 2003 roku, z okazji XXV rocznicy pontyfikatu – złotego, srebrnego i brązowego. Posiada certyfikat autentyczności Sekretariatu Stanu nr 50/900. Sakiewkę ze zbiorem takich medali oraz zapieczętowany dokument z krótkim łacińskim opisem życia Jana Pawła II umieścił w jego trumnie mistrz ceremonii papieskich, arcybiskup Piero Marini. W kolekcji są też medale wydane z okazji ważnych wydarzeń w Kościele Katolickim. Większość medali została zaprojektowana przez wybitnych artystów sztuki medalierskiej. Ważną częścią kolekcji są monety watykańskie pontyfikalne, takież same znaczki pocztowe oraz okolicznościowe datowniki poczty watykańskiej. Spośród monet warto wymienić m.in. wydaną z okazji roku jubileuszowego (Anno Santo del 2000. Moneta Celebrativa Stradordinaria) oraz watykańskie euro – 8 monet wybitych w Watykanie z okazji XXV roku pontyfikatu Jana Pawła II. Na ofiarowanych Muzeum egzemplarzach książek Jana Pawła II – Dar i Tajemnica oraz Tryptyk Rzymski znajdują się odręczne podpisy Jana Pawła II. Muzeum posiada także teksty papieskich encyklik, obrazki święte rozdawane przez papieża oraz inne unikatowe druki watykańskie.

Cimelia czyli pamiątki szczególne

Nad wyraz cennymi zabytkami są: piuska Jana Pawła II, egzemplarz osobisty modlitewnika Litania Narodu Polskiego, którą papież codziennie odmawiał za ojczyznę, a także serweta z papieskiego stołu. Wszystkie wymienione obiekty stanowią niezwykle atrakcyjny zespół obrazujący szczególne znaczenie świętego Jana Pawła II w dziejach Kościoła.
Dotychczas wspomniane pamiątki były eksponowane przez Muzeum w formie wystaw tradycyjnych. W trudnych warunkach funkcjonowania Muzeum, z uwagi na panującą pandemię,
prezentujemy w wirtualnej formie ich wybór. Mamy zarazem nadzieję, że zaciekawią również Państwa inne materiały z naszych zbiorów, lub nam udostępnione, prezentujące związki Karola Wojtyły z Bochnią i regionem bocheńskim.
Jan Flasza
Bochnia, 12 maja 2020.

W Niegowici

Wnętrze drewnianego kościoła w Niegowici, w którym młody ksiądz Karol Wojtyła, skierowany do tej parafii przez metropolitę krakowskiego Stefana Sapiehę, odprawił w lipcową niedzielę 1948 r. swoją pierwszą mszę świętą. W napisanym własnoręcznie życiorysie 8 kwietnia 1951 r. Karol Wojtyła wspominał tamten czas: „(…) od 30 VII 1948 do 17 VIII 1949 przebywałem w parafii Niegowić k. Bochni spełniając w niej funkcję wikariusza, od dnia 17 VIII 1949 zostałem przeniesiony na takie samo stanowisko do parafii św. Floriana w Krakowie”. W Niegowici uczył religii, prowadził Żywy Różaniec, opiekował się Katolickim Stowarzyszeniem Młodzieży i założył kółko dramatyczne. W Domu Katolickim uczył adeptów aktorstwa prawidłowej wymowy, gestu, wrażliwości scenicznej. Do swojej pierwszej placówki duszpasterskiej nawiązał pół wieku później w książce Dar i Tajemnica. W 1999 r. stanął w Niegowici jego pomnik proj. Romano Pelloniego.

16 maja 1976

Lipnica Murowana, uroczystości pobeatyfikacyjne ku czci bł. Marii Teresy Ledóchowskiej, które odbyły się 16 maja 1976 roku. Zdjęcie przedstawia wóczesnego metropolitę krakowskiego, kardynała Wojtyłę przed kościołem św. Leonarda do wielkiej rzeszy wiernych. Miejsce wybrano nieprzypadkowo. W podziemiach prastarego kościółka spoczywają rodzice błogosławionej Marii Teresy – Antoni i Józefa Ledóchowscy. Na zakończenie swojego wystąpienia kardynał Wojtyła powiedział: „Szczególne słowa kieruję do parafii Lipnica Murowana, która zasłużyła sobie, widać na szczególne wybranie u Pana, skoro szczyci się swoim Rodakiem bł. Szymonem z Lipnicy, a od zeszłego roku może się poszczycić bł. Marią Teresą Ledóchowską”. Siedem lat później, w 1983 roku, jako papież Jan Paweł II, wyniósł w Poznaniu na ołtarze jej siostrę Urszulę Julię. Szymon został kanonizowany 3 czerwca 2007 już przez jego następcę – papieża Benedykta XVI.

Papieski telegram

Na uroczystość 50. rocznicy koronacji obrazu Matki Bożej Bocheńskiej, obchodzoną 6 października 1985 r., telegram papieża Jan Pawła II zawierał znamienne słowa: „Obraz ten zrósł się z dziejami Bochni i zawsze, a zwłaszcza w momentach trudnych, był dla wiernego ludu znakiem jedności i punktem oparcia”. 21 lutego 2003 r., dekretem papieskiej Kongregacji do spraw Kultu Bożego i dyscypliny Sakramentów, zatwierdzono formularz Mszy św. ku czci Matki Bożej Różańcowej w Bochni.

Bochnia. Bazylika św. Mikołąja, podniesiona do tej godności w 1997 przez Jana Pawła II. Fot. Wojciech Salamon
Bazylika św. Mikołaja w Bochni, Kaplica Matki Boskiej Bocheńskiej
Bazylika św. Mikołaja w Bochni. Ołtarz św. Jana Pawła II, 2016. Fot. Wojciech Salamon

2005 Bochnia - czas wielkiej żałoby

W zbiorach Muzeum przechowywana jest wielka flaga papieska ze spontanicznymi podpisami mieszkańców Bochni podczas zgromadzenia modlitewnego na bocheńskim rynku 8 kwietnia 2005 r. po śmierci Jana Pawła II. Cennym dokumentem czasu żałoby jest przekazana wtedy Muzeum księga kondolencyjna, wystawiona po śmierci papieża w holu Urzędu Miasta, z wpisami wielu mieszkańców Bochni.

Muzeum w Bochni, 24 września 2005. Arcybiskup Henryk J. Nowacki zwiedza wystawę pamiątek po Janie Pawle II, oglądając flagę papieską z podpisami seteki meszkańców Bochni. Fot. Bogdan Mrówka
Muzeum w Bochni, 24 września 2005., Muzealny Wieczór Pamięci. Arcybiskup Henryk J. Nowacki przekazuje Muzeum piuskę Jana Pawła II Fot. Bogdan Mrówka

Medale papieskie wydane z okazji ważnych wydarzeń w Kościele Katolickim.

1985

Medal wybity w brązie przez Stolicę Apostolską z okazji 20. rocznicy zakończenia Soboru Watykańskiego II, trwającego od 11 października 1962 do 8 grudnia 1965 roku. Sobór został zwołany z inicjatywy Jana XXIII w celu uwspółcześnienia (aggiornamento) Kościoła Katolickiego. Sobór zakończył się 8 grudnia 1965 r. uroczystym publicznym posiedzeniem na placu przed Bazyliką św. Piotra, mszą świętą celebrowaną przez Pawła VI, orędziem Papieża i ojców Soboru oraz odczytaniem papieskiego breve „In Spiritu Sancto“. W soborze uczestniczył aktywnie także biskup krakowski Karol Wojtyła, późniejszy papież Jan Paweł II.

1987

Medal wybity w 1987 r. w srebrze przez Stolicę Apostolską z okazji X roku pontyfikatu papieża Jana Pawła II oraz ogłoszenia przez niego w Lourdes Roku Maryjnego 1987-1988 i zapowiedzi „adwentu trzeciego tysiąclecia naszej ery”. 25 marca 1987 r. ukazała się encyklika papieska „Redemptoris Mater“ (Matka Odkupiciela).
Na rewersie medalu umieszczono wizerunek Mater Ecclesiae (łac. Matka Kościoła) wzorowany na mozaice znajdującej się na ścianie Pałacu Apostolskiego, poświęconej przez Jana Pawła II 8 grudnia 1981 jako wotum za wstawiennictwo Matki Bożej podczas zamachu na jego życie.

1988

Medal wybity w 1988 roku w srebrze dla uczczenia XI roku pontyfikatu Jana Pawła II oraz  wydania 15 sierpnia 1988, z okazji Roku Maryjnego, listu apostolskiego „Mulieris Dignitatem“ (O godności i powołaniu kobiety). Był to pierwszy wysokiej rangi dokument papieski w całości poświęcony kobiecie we współczesnym świecie. Na rewersie medalu znajduje się fragment z Ewangelii wg św. Jana (4, 14), w którym Chrystus spotkawszy u studni Samarytankę mówi do niej: „Kto zaś będzie pił wodę, którą Ja mu dam, nie będzie pragnął na wieki, lecz woda, którą Ja mu dam, stanie się w nim źródłem wody wytryskającej ku życiu wiecznemu“.

1990

Medal wybity w srebrze w 1990, w XII roku pontyfikatu Jana Pawła II, z okazji 25-lecia Synodu Biskupów – instytucji doradczej w Kościele Katolickim, powołanej do życia przez papieża Pawła VI 15 września 1965 roku. Synod to zebranie przedstawicieli episkopatów (biskupów) z różnych regionów świata w celu omówienia istotnych zagadnień związanych z działalnością Kościoła. Od 30 września do 28 października 1990 roku Synod Biskupów obradował na temat: „Formacja kapłanów we współczesnym świecie“.

1992

Medale wybite w srebrze i brązie z okazji opublikowania Katechizmu Kościoła Katolickiego w XV roku pontyfikatu Jana Pawła II. Katechizm zawiera wykładnię najważniejszych zasad wiary, moralności i kultu, do których przestrzegania zobowiązani są wierni Kościoła Katolickiego. Oryginalny tekst katechizmu został sporządzony po łacinie przez specjalną komisję katechetyczną przy papieskiej Kongregacji Nauki Wiary i ostatecznie zatwierdzony przez papieża. Koordynatorem prac był kardynał Joseph Ratzinger. W 1992 r. opublikowano oficjalny tekst katechizmu w języku francuskim. Pierwsza wersja polska ukazała się w 1994 r. nakładem wydawnictwa Pallottinum.

2001

Medale wybite w srebrze i brązie z okazji opublikowania Katechizmu Kościoła Katolickiego w XV roku pontyfikatu Jana Pawła II. Katechizm zawiera wykładnię najważniejszych zasad wiary, moralności i kultu, do których przestrzegania zobowiązani są wierni Kościoła Katolickiego. Oryginalny tekst katechizmu został sporządzony po łacinie przez specjalną komisję katechetyczną przy papieskiej Kongregacji Nauki Wiary i ostatecznie zatwierdzony przez papieża. Koordynatorem prac był kardynał Joseph Ratzinger. W 1992 r. opublikowano oficjalny tekst katechizmu w języku francuskim. Pierwsza wersja polska ukazała się w 1994 r. nakładem wydawnictwa Pallottinum.

2001

Medal wybity w 2001 roku przez Stolicę Apostolską z okazji 300. rocznicy założenia Papieskej Akademii Kościelnej (łac. Pontificia Academia Ecclesiastica). Założona została w Rzymie w 1701 roku przez opata Pietro Garagniego za zgodą papieża Klemensa XI. Akademia przygotowuje kandydatów do służby dyplomatycznej Stolicy Apostolskiej a także w Sekretariacie Stanu i Kurii Rzymskiej. Okres studiów trwa dwa lata.

2001

Medal wybity w srebrze i brązie w 2001 roku przez Stolicę Apostolską z okazji XXIII roku pontyfikatu papieża Jana Pawła II, otwierającego zarazem Trzecie Tysiąclecie chrześcijaństwa.

2002

Medal wybity w srebrze i brązie przez Stolicę Apostolską w XXIV roku pontyfikatu Jana Pawła II z okazji Dnia Modlitwy o Pokój w Asyżu, która odbyła się 24 stycznia 2002 r. Papież Jan Paweł II zainaugurował go 27 października 1986. Kolejny Dzień Modlitwy o Pokój miał miejsce w 1993. 24 stycznia 2002 r., pół roku po ataku terrorystycznym na Word Trade Center z 11 września 2001 roku, modliło się w Asyżu ponad 200 przywódców religijnych kościołów i organizacji chrześcijańskich oraz religii niechrześcijańskich.

2003

Pod względem znaczenia, najcenniejsze są medale bite z okazji kolejnych lat pontyfikatu Ojca Świętego Jana Pawła II (Medaglia Pontificia), którymi obdarowywano na Watykanie znamienitych gości. Szczególnie cennym jest tryptyk wybity w 2003 roku z okazji XXV rocznicy pontyfikatu, złożony z trzech medali – złotego, srebrnego oraz brązowego. Posiada on certyfikat autentyczności Sekretariatu Stanu potwierdzony numerem 50/900. Medale projektował włoski artysta Cecco Bonanolte. Na awersie przedstawił Chrystusa i apostołów. Piotr kieruje do Mistrza znamienne słowa: „Ty jesteś Chrystus, syn Boga żywego”. Medale mają średnicę 44 mm; medal złoty waży 60 gramów, srebrny – 40. Przypomnijmy, że sakiewkę ze wszystkim medalami pontyfikalnymi z czasów Jana Pawła II oraz zapieczętowany dokument z krótkim łacińskim opisem jego życia umieścił w trumnie papieża mistrz ceremonii papieskich, arcybiskup Piero Marini.

2003

Pozłacany medal watykański z brązu wybity w 2003 z okazji 74. rocznicy Traktatów Laterańskich, zawartych 11 lutego 1929 roku pomiędzy Stolicą Apostolską i państwem włoskim. Na ich podstawie wyodrębniono politycznie i terytorialnie państwo Watykan, uznając jego niezależność i niepodległość. Powierzchnię Watykanu określono na 44 ha (0,44 km²). Rząd włoski uznał religię katolicką za panującą w kraju, a papieża za suwerennego władcę wydzielonej części Rzymu, zwanej odtąd Państwem Miasta Watykan (wł. Stato della Città del Vaticano), które otrzymało równocześnie gwarancje eksterytorialności. Drugi akt prawny to konkordat regulujący stosunki państwa i Kościoła we Włoszech. Traktaty Laterańskie zostały włączone do konstytucji włoskiej z 1947. W 1984 r. usunięto z nich zapis o uznaniu religii katolickiej za panującą we Włoszech oraz wprowadzono podatek kościelny w miejsce finansowania Państwa Watykańskiego przez Włochy.

2004

Medal wybity przez Stolicę Apostolską w XXVI roku pontyfikatu papieża Jana Pawła II i podkreślenia roli katedr europejskich jako korzeni (fundamentów) chrześcijaństwa. Na rewersie cztery kadedry: św. Piotra w Rzymie, św. Stefana w Wiedniu, katedra Canterbury i katedra Najświętszej Marii Panny w Augsburgu.

Medale wybite przez Stolicę Apostolską z okazji wizyt papieskich

Kanada 9-20 IX 1984

Bangladesz, Singapur, Fidżi, Nowa Zelandia, Australia, Seszele 19 XI-1 XII 1986

Zimbabwe, Botswana, Lesotho, Svazilandium, Mozambik 10-19 IX 1988

Meksyk 6-13 V 1990

Republika Zielonego Przylądka-Gwinea-Bissau-Mali-Burkina Faso-Czad 25 I-1 II 1990

Portugalia 10-13 V 1991

Brazylia 12-21 X 1991

Angola-Wyspy Świętego Tomasza i Książęca 4-10 VI 1992

Senegal-Gambia-Gwinea 19-26 II 1992

Kuba 21-25 I 1993

Litwa-Łotwa-Estonia 4-10 IX 1993

Belgia 13-15 V 1994. Rok Rodziny

Filipiny Manila 12-16 I 1995 Światowe Dni Młodzieży

Sri Lanka 20-21 I 1995

Kamerun, RPA, Kenia 14 – 20 IX 1995 Synod Biskupów Afrykańskich 14-20 IX 1995

Grecja-Syria-Malta 4-9 V 2001

Chorwacja 5-9 VI 2003

Słowenia 11-14 IX 2003

Lourdes 14-15 VIII 2004

Watykańskie monety euro

Seria pierwsza, która była emitowana od marca 2002 do maja 2005 roku. Numerowany zestaw monet z okolicznościowym medalem, umieszczonych w specjalnej kasetce, zaopatrzony jest w certyfikat Stolicy Apostolskiej. Wł. Muzeum w Bochni.